فصل اول
کلیات
- 1 مقدمه :
درخت پسته معمولی (ایرانی) با نام علمی Pistaca vera منشأ ایرانی داشته و در شمال شرقی کشور حوالی سرخس به صورت جنگلهای انبوه دیده می شود و نام علمی آن نیز از واژه فارسی پسته گرفته شده است.
کتیبه های یونانی و تواریخ مؤید این مطلبند که کاشت درخت پسته و استفاده از محصول آن از حدود چهار هزار سال پیش در ایران مرسوم بوده است.
1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :
احداث باغ پسته (به مساحت 50 هکتار)
محل اجرا :
مشخصات گیاه شناسی:
درخت پسته گیاهی است دو پایه یعنی گلهای نر و ماده جدا از یکدیگر و روی دو درخت مجزا قرار گرفته اند و تلقیح گلهای ماده بوسیله باد انجام می شود. ریشه درخت پسته محوری و عمودی است و تا عمق بیشتر از دو متر در عمق خاک فرو می رود. قدرت تولید ریشه فرعی در درخت پسته خیلی ضعیف است و چنانچه انتهای ریشه اصلی قطع شود، قبل از تولید ریشه فرعی، درخت در اثر نرسیدن آب و مواد غذایی کافی خشک شده و از بین می رود زیرا ریشه های موئین (تارهای کشنده) در انتهای ریشه قرار دارند. به همین علت اغلب سعی می شود که بذر پسته در محل اصلی کاشته شود تا احتیاجی به جابجایی نباشد چرا که در تغییر محل نهال پسته، حدود 60% از نهال های جوان خشک می شوند. به دلیل طویل شدن ریشه که می تواند به اعماق زمین فرورفته و خود را به منطقه همیشه مرطوب زمین برساند و جذب آب نماید، مقاومت این درخت در برابر کم آبی و خشکی خیلی زیاد است.
آب و هوا:
درخت پسته به سرمای شدید زمستان و گرمای زیاد تابستان مقاوم است و از این نظر شباهت زیادی به درخت انگور دارد، بطوری پسته نیز مانند انگور سرمای 20 درجه زیر صفر و 40 درجه بالای صفر را بدون هیچگونه خسارت و صدمه ای تحمل می نماید.
درخت پسته با زمین مرطوب سازگاری ندارد، رطوبت زیاد در خاک باعث ایجاد بیماری و پوسیدگی یقه درخت می شود که نهایتاً منجر به خشک شدن درخت می گردد.
خاک:
بهترین خاکها برای کاشت درخت پسته خاکهای لیمونی سبک یعنی شن و رس میباشد. در اراضی سبک مصرف کود برای برداشت رضایت بخش است ولی در اراضی رسی سنگین که رطوبت را به مقدار زیاد و برای مدتی طولاتی در خود نگاه می‌دارد کاشت این گیاه نتیجه رضایت بخشی نمی‌دهد و مقدار محصول چندان قابل توجه نخواهد بود. درخت پسته تا اندازه‌ای تحمل شوری خاک را میکند.
درخت پسته تا اندازه ای نسبت به شوری خاک بردبار است و این بردباری، باعث گردیده که برخی از باغداران به غلط تصور کنند که نمک برای ادامه حیاط و رشد و نمو درخت لازم است تا جائیکه در بعضی از اراضی غیر شور، اقدام به افزودن نمک به خاک و یا آب آبیاری، به عنوان کود می نمایند. در حالی که ثابت شده است که پسته در اراضی فاقد نمک به خوبی روییده و محصول زیاد و رضایت بخشی نیز تولید می کند.
کود:
درخت پسته احتیاج به کود فراوان دارد و کود دامی به تنهایی نمی‌تواند رفع احتیاجات درخت پسته را از حیث مواد غذایی برای محصول زیاد بکند. بطور کلی میزان کود شیمیایی مورد نیاز برای هر باغ پسته، 250 تا 500 کیلوگرم کود فسفاته می باشد که در دو نوبت (یکی اسفند ماه و دیگری خرداد ماه) به زمین اضافه می شود.
آبیاری:
به طوری که قبلاً نیز گفته شد، درخت پسته گیاهی است مقاوم به خشکی، و لیکن این نکته را باید مد نظر داشت که مقاومت زیاد پسته دلیل آن نیست که در آبیاری و سایر مراقبت های لازم از باغ کوتاهی گردد. هرچقدر مراقبت از درخت کامل تر و تعداد دفعات آبیاری مرتب تر باشد، مقدار مرغوبیت محصول پسته نیز زیاد تر خواهد بود.
در خصوص تعداد دفعات آبیاری روش زیر مناسب به نظر می رسد:
در دو یا سه سال اول کاشت نهال یا بذر هر 7 تا 10 روز یک مرتبه آبیاری می کنند. از سال سوم تعداد دفعات آبیاری را کم کرده تا در موقع بهره برداری (سال پنجم به بعد) آن را به ماهی یک مرتبه می رسانند.
هرس:
هرس درخت پسته مسن و بارده مرسوم نمی باشد، باغداران فقط به حذف شاخه های خشک اکتفا می کنند. در پاره ای از مراکز تولید پسته این هرس را در فصل پاییز انجام می دهند تا بتوانند شاخه خشک را از تر تشخیص دهند.
برداشت:
جمع آوری محصول پسته به دو طریق انجام می گیرد. یکی تکان دادن شاخه های باردار بوسیله چوب های بلند و دیگری چیدن و قطع کردن خوشه های میوه با دست.
روش اول بدترین راه برداشت محصول می باشد، چرا که میوه پسته همیشه بر روی شاخه های دو ساله یعنی شاخه ای که سال قبل روی درخت ظاهر شده قرار دارد و با زدن چوب برای ریختن پسته، شاخه های جوان که حامل میوه سال بعد خواهند بود شکسته و از بین می روند و بدین علت میزان محصول سال بعد خیلی کم خواهد بود.
طریق دوم، برداشت محصول به روش جدا کردن خوشه از درخت بوسیله ئدست می باشد. این طریقه بهترین راه برداشت محصول می باشد چون هیچگونه آسیبی به درخت و شاخه های آن وارد نمی آید. برای چیدن میوه به این ترتیب، بهتر است از نردبان استفاده شود، به خصوص نردبان های دو طرفه مخصوص برداشت میوه که مانع از صدمه دیدن درخت بر اثر بالا رفتن کارگر از درخت می شود.
خصوصیات خاک:
کشت پسته در رده های مختلفی از خاک با موفقیت انجام می شود. در مناطق پسته کاری ایران بافت شنی لومی که یک باقت متوسط می باشد بهترین محصول را تولید مینماید. همچنین در بافتهای سنگین تر خاک مثل لوم روسی سیلتی و حتی لوم رسی مصحول مناسبی تولید شده است. وجود زهکش های طبیعی همانند یک لایه شنی در عمق بیش از 2 متر از سطح خاک، میتواند سنگینی بافت را جبران نماید. مناسبت ترین خاک برای کشت و پرورش پسته از نظر عمق، خاکهایی عمق همراه با بافت یکنواخت میباشد. وجود خاک کم عمق و یا سخت لایه، باعث میشود که قسمتهای هوائی و زیرزمینی درخت، کوتاه مانده، در نتیجه باروری و عملکرد آن بطور محسوسی کاهش یابد. درختان پسته در شرایط ماندآبی رشد مناسبی ندارند.
کیفیت آب:
در مورد ارزیابی کیفیت آب آبیاری 4 مورد مهم را باید در نظر گرفت:
1-در صورتیکه EC آب آبیاری کمتر از 7/0 دی زیمنس بر متر(ds/m) بوده و SAR آن کمتر از 5/3 باشد، کاربرد آبی هیچگونه محدودیتی ندارد.
2- در صورتیکه EC آب از 2 دی زیمنس بر متر (ds/m) بیشتر باشد، سبب تجمع املاح و پیدایش و توسعه خاکها می شود و قلیا می شود. به این دلیل استفاده از چنین آبهایی محدودیت ایجاد میکند.
3- آب آبیاری که SAR آن از 7 بیشتر باشد، سبب کاهش نفوذ آب در خاک میشود. در این حالت ، عدم تعادل بین سدیم محلول با کلسیم و منیزیم موجب پراکندگی ذرات، سله بستن و گرفتن خلل و فرج خاک خواهد شد.
4- اگر مقدار بر آب آبیاری از 7/0 تحت در میلیون و کلر آن از 3 میلی اکی والان در لیتر متجاوز کند، سبب تجمع این دو عنصر میشود. این تجمع باعث ایجاد مسمومیتهای خاصی در پسته میگردد.
نمونه برداری از خاک و آب:
بهتر است که نمونه برداری قبل از احداث باغ و یا در حین آن انجام شده و نمونه برداریهای مداوم نیز در سالهای اولیه ایجاد باغ، برای شناسایی و تشخیص میزان عناصر و شرایط شوری و دفع مشکلات آن صورت گیرد. زیرا در این حالت کنترل و املاح مشکلات بسیار آسانتر بوده و هزینه یا خسارت کمتری برای باغدار به همراه خواهد داشت. تهیه نمونه ای آب و خاک باید به نحوی انجام شود که نماینده واقعی محل باشد.
تهیه نمونه خاک:
نمونه برداری باید در یک زمان معین و مداوم، با توجه به روش آبیاری و تا عمق2 -5/1 متری در اعماق 200-160-120-80-40 سانتیمتر از سطح خاک انجام گیرد. در محل انتخاب شده جهت نمونه برداری، نباید تخلیه موادی مثل کود حیوانی، مصالح ساختمانی و... صورت گرفته باشد.
در صورتیکه زمین شکل هندسی داشته باشد، قطرهای آن را بطور تقریبی رسم نموده، سپس از محل تلاقی آنها یک نمونه و از محل راسلها با کمی فاصله به مرکز چهار نمونه تهیه میگردد. اگر زمین مورد بحث شکل هندسی نداشته باشد، در اینصورت به صورت زیگزاگ و یا مارپیچی حرکت کرده به نحوی که در محل هر تغییر جهت، یک نمونه تهیه گردد. مهمترین مرحله در تهیه نمونه خاک، دقت از مخلوط کردن صحیح نمونه ها بمنظور تهیه نمونه مرکب میباشد.
تهیه نمونه آب:
نمونه برداری آب به سادگی امکان پذیر است، بدین ترتیب که ظرف نمونه برداری بایستی تمیز و عاری از هر گونه ماده دیگر باشد. در زمان نمونه برداری، حتی ظروف تمیز و نو را ابتدا با نمونه آب مورد نظر کاملا شستشو داده، سپس کاملا پر میگردد. بطوریکه فضای خاک برای هواد باقی نماند؛ زیرا وجود هوا، باعث رسوب کردن کربنات کلسیم خواهد شد. پس از تهیه نمونه آب، تا زمان تجزیه باید آن را حتما در یخچال نگهداری کرد. در غیر اینصورت در درجه حرارت معمولی اتاق، کلسیم (Ca++) و بیکربنات (Hco-3) رسوب کرده و شوری کل آب کاهش مییابد. ناگفته نماند که در زمان تهیه نمونه آب لازم است که حداقل نیم ساعت از شروع پمپاژ آب گذشته باشد.
آماده سازی زمینپس از تهیه نمونه های آب و خاک، در صورتیکه برای احداث باغ مثبت باشد پروفیل هایی به عمق حداکثر 2 متر برای شناسایی کامل خاک، در صورتیکه صورت امکان طبقه بندی آن حفر میشود.
برای شروع کار در صورتی که لایه سطحی خاک (قبل از تسطیح) خیلی شور باشد، لازم است لایه نازکی از سطح خاک را که محل تجمع املاح است کنار زده و خاکهای جمع شده را از مزرعه خارج نمود.
در صورتی که پروفیل و نمونه برداری نشان داد که بافت خاک کاملا شنی بوده و یا تا عمق 2 متری دارای سخت لایه باشد، باید از احداث باغ در چنین محلی اجتناب نمود. اگر با حفر پروفیل مشخص شد که خاک محل احداث باغ مطبق میباشد. (یک لایه شنی و یک لایه رسی یا بر عکس)، در این صورت قبل از انجام هر کاری، با توجه به نقشه باغ و تعیین جهت و امتداد ردیفی در محل کاشت، خاک را حداقل به عرض یک متر و به عمق یک تا دو متر با بیل مکانیکی و یا لودر کاملا مخلوط و یکدست مینمایند. با این کار اگر در عمق مذکور سخت لایه ای وجود دارد شکسته میشود.
پس از این میتوان سایر عملیات را طبق نقشه انجام داد. چنانچه سیستم آبیاری غرقابی مدنظر باشد بایستی شیب نهایی به حدود 2-1 درصد برسد. اگر در محل کاشت با توجه به نتایج، عملیات اصلاحی لازم باشد در این صورت ممکن است در نوار محل کاشت، گچ یا گوگرد و کود حیوانی پوشیده را به خاک اضافه کرده و سپس کاشت نهال را انجام داد.
لازم به ذکر است جهت اصلاح خاک (درصورتیکه Ph خاک بالاتر از 7/5 یا 8 باشد)
یا اندازه گیری سدیم قابل تبادل و با درنظر گرفتن مقدار بهینه آن، مقدار گچ و یا گوگرد لازم در هر هکتار را محاسبه و به زمین داده شود. البته باید درنظر داشت که آثار این اصلاح خاک در طولانی مدت و حداقل 2 تا 4 سال بعد بروز کرده و مشاهده خواهد شد. در صورتی که کود حیوانی مورد استفاده کاملا پوشیده شده و عاری از بذر علفهای هرز باشد، می توان آن را در نوار محل کاشت نهال ریخته و گوگرد را نیز به آن اضافه نمود.
لازم است تاکید شود دادن گچ به تنهایی، میتواند خاک را اصلاح کند ولی دادن گوگرد بدون کود حیوانی هیچ فایده ای بر آن مترتب نیست. پس از انجام عملیات فوق در صورتی که آبیاری به روش غرقابی انجام میشود، باید در زمان کاشت نکات زیر را در نظر گرفت:
لازم است تاكيد شود دادن گچ به تنهايي، ميتواند خاك را اصلاح كند ولي دادن گوگرد بدون كود حيواني هيچ فايده اي بر آن مترتب نيست. پس از انجام عمليات فوق در صورتي كه آبياري به روش غرقابي انجام ميشود، بايد در زمان كاشت نكات زير را در نظر گرفت:
حد مجاز شوري براي پسته 8 ميلي موس بر سانتيمتر (دي زيمنس بر متر) ميباشد، البته شوري تا 12 ميلي موس بر سانتيمتر نيز قابل قبول است و شوري بيش از آن موجب خشکيدن نهال و خسارت به آن ميشود. در اراضي بکر بايد قبل از کشت يا توام با کشت پسته در سالهاي اوليه، به منظور کاهش شوري خاک عملياتي مثل زراعت جو و امثال آن انجام گيرد تا بدينوسيله با آبياري هاي مرتب و با دور كم، شوري خاك كاهش يافته و به حد مجاز نزديك شود وگرنه خشكيدن تعدادي نهال در هر آبياري، اجتناب ناپذير خواهد بود. كاشت نهال و يا بذر خصوصا در مناطقي كه منابع آب و خاك كشور است، بايد در داغ آب و خاك شور است، نبايد در داغ آب و نوك پشته ها انجام شود و بهتر است محل كاشت كمي پايين تر از محل داغ آب انتخاب شود.
اگر قبلا نهال در وسط پشته كشت شده باشد، توصيه ميشود به مرور از حالت جوي و پشته درآمده و به كرتي تبديل شوند و خاك اطراف طوقه ها برداشته شود.
در صورتي كه كاشت پسته در اراضي بسيار شور و يا شور و قليا و سديمي، مدنظر مي باشد به جاي جوي و پشته، نواري به عرض حداقل يك متر و با عمق مناسب (جهت آبگيري به حجم کافي) ايجاد شده و نهال درست در وسط اين نوار كشت شود (شكل نوار مستطيل بوده و با عمق مربوطه، در حقيقت مكعب مستطيلي است كه در كف و روي زمين آن نهال ها كاشته ميشوند). در برخي موارد استثنايي، دادن خاك رس به اراضي بسيار شني و يا اضافه كردن شن به اراضي رسي با اطمينان از شورنبودن شن و يا رس اضافه شده توصيه ميشود.
شخم زدن و ديسك كردنعمليات شخم به منظور زير و روكردن خاك و از بين بردن علفهاي هرز، عمليات ديسك زدن به منظور خردكردن كلوخ ها و جمع آوري علفهاي هرز انجام ميشود. گاهي چنانچه بافت خاك نامناسب بوده و نياز به اضافه كردن مواد اصلاحي باشد، اين مواد قبل از شخم و ديسك زدن به خاك اضافه شده و سپس اين عمليات انجام ميگيرد.
پياده كردن نقشه كاشتنقشه كاشت شامل محل رديفهاي كشت، محل درختان اصلي، محل قرار گرفتن درختان نر، محل قرار گرفتن خيابانهاي اصلي و فرعي، محل قرارگرفتن نوارهاي بادشكن، مسيرهاي اصلي و فرعي حركت آب و... ميباشد كه با توجه به طرح كشت (مستطيلي، مربعي، لوزي و...)متفاوت ميباشد.
مرزبندي و جوي بنديپس از انتخاب روش آبياري و در صورت وجود آبياري غرقابي، بايستي طراحي و پيش بيني لازم جهت مرزبندي قطعات، ايجاد مسير حركت آب در ورودي هاي اصلي و فرعي انجام شود. در صورت نياز، ايجاد محل مناسب براي جمع آوري آب اضافه (زهكش) ضروري ميباشد.
ايجاد نوارهاي بادشكنبا توجه به وضعيت اقليمي منطقه و در صورت وجود بادهاي شديد، طوفاني و حركت شنهاي روان در منطقه بايستي در اطراف مزرعه نوارهاي بادشكني از درختان مناسب (با ارتفاع بالا) و عمود بر جهت باد ايجاد گردند تعداد نوارها به نوع گياهان انتخاب شده بستگي دارد. ضمنا گياهان انتخاب شده بايد ميزبان مشتركي براي آفات و بيماريهاي پسته باشند.
درختان گز، سنجد، سرو، كاج و حتي درختان پسته نر بادشكن هاي مناسبي هستند.
كودهاي آليبطور كلي مزيت كودهاي آلي بطور عمده ناشي از مقدار ازت آنها است. نيتروژن ميتواند به شكل آلي در خاك ذخيره شده و پس از معدني شدن براي گياه قابل استفاده خواهد شد. گياهان پوشش دهنده سطح خاك كه در پاييز و ابتداي بهار ميرويند، ازت معدني خاك را جذب و به مواد آلي تبديل مينمايند. لذا باعث كاهش آبشويي و ازت زدايي ميگردد. شخم زدن و مخلوط نمودن گياه پوشش دهنده، در خلال فصل رشد، از راه فرايند معدني كردن ازت آن را به صورت تدريجي آزاد ميسازد.
انواع كودهاي آليكودهاي آلي بر اساس منشا پيدايش به سه دسته عمده: حيواني، گياهي و مخلوط تقسيم ميشوند.
مزاياي كودهاي آلياين كودها ممكن است بتوانند تمامي عناصر ضروري پر مصرف و كم مصرف را براي گياه تامين كنند. اهميت ديگر كودهاي آلي، بهبود و افزايش نفوذپذيري خاك نسبت به آب و هوا و در نتيجه نفوذپذيري ريشه يا گياه ميباشد.
كودهاي داميدر ايران خصوصا در باغات پسته از كود ماكيان نوع مرغي بسيار مصرف مي شود و بهتر است از مصرف مداوم كود مرغي در باغات پسته خودداري نمود و حداقل هر سه يا پنج سال از كود آلي ديگري استفاده شود.
مقدار مصرف اين كود به علت بالابودن ازت آن بيش از 10 تن در هكتار براي درختان جوان (15 ساله) توصيه نميشود. در مورد درختان بارور و مسن ميتوان ميزان استفاده از آن را تا حداكثر 20 تن در هكتار بالا برد. بطور كلي كود پرندگان و كود مرغي داراي درصد آهن بالا ميباشند. به همين علت از مصرف متجاوز است، بايد جداً خودداري نمود. كودهاي مرغي را بايستي در شيار كودي عميق، مصرف و مدفون كرد.
كودهاي دامي گاوي و گوسفندي تفاوتي در كاربرد نداشته و گاهي نيز به صورت مخلوط بكار برده ميشوند كه انجام آن توصيه ميشود، زيرا كودهاي گاوي ازت و پتاسيم كمتري از كودهاي گوسفندي دارند. بهتر است براي اراضي داراي كمبود پتاسيم از كودهاي گوسفندي استفاده شود و كودهاي گاوي در اراضي معمولي و نسبتا غني از نظر مواد غذايي مصرف شوند. ميزان مصرف كودهاي مخلوط يا گاوي معادل 20 تن در هكتار براي درختان جوان زير 15 سال و 40-20 تن براي درختان بارور و مسن توصيه ميشود.
در صورت وجود مسائلي از جمله وضعيت ژنتيكي برخي پايه ها و يا پايه و پيوندكها، تغييرات موضعي pH و... كمبودهايي به صورت خفيف و يا لكه اي در طولاني مدت مشاهده شد، مي توان از كودهاي شيميايي خصوصا به صورت محلول پاشي و تزريق و يا دادن موضعي به خاك به عنوان مكمل كودهاي حيواني و دامي استفاده نمود. بهتر است مقادير توصيه شده هر كدام از كودها اجزاي آنها را به نصف تقليل داد. كليه مقادير كودي توصيه شده اعم از مرغي و يا گاوي و... بايد به عنوان كود زمستانه فقط در شيار كودي به عرض 40 و عمق 40 سانتيمتر در انتهاي سايه انداز درختان مصرف شود.
كود سبزبطور متوسط هر 1 كيلوگرم كود حيواني ارزش 2.5 كيلوگرم كود سبز را دارد. ضمنا با استفاده از كودهاي سبز علاوه بر تامين ماده آلي خاك، مواد غذايي آن نيز در نتيجه معرفي شدن ازت آن تا حدي تامين ميگردد.
خصوصيات گياه انتخابي جهت توليد كود سبزگياه بايد از رشد سريعي برخوردار باشد تا حجم زياد آن از رشد علفهاي هرز نيز جلوگيري كند.
گياه مورد كاشت با دورهاي آبياري درخت پسته سازگاري داشته و احتياج زيادي به آب جهت رشد كامل نداشته باشد.
در زمان حداقل ارزش آب (زمستان تا اواخر بهار) بتواند سريعا رشد نمايد. در باغهاي پسته بهتر است كه گياه بين رديفها كشت شده و در صورتي كه ارتفاع گياه زياد باشد، بايد آن را خرد كرده و با دقت بدون صدمه زدن به گل و ميوه درختان، آنها را در زير خاك مدفون نمود. گياهان مناسب كود سبز براي كشت پسته گياهاني است كه اولا خواص فوق را داشته و در عين حال بيماري مشتركي يا پسته نداشته باشند.
روشهاي كاشت و توليد نهال
ـ كاشت مستقيم بذر در زمين اصليپس از آماده سازي زمين به منظور احداث باغ، بايد ابتدا جوي و پشته هايي به عرض 100-50 سانتيمتر و عمق 70-50 سانتيمتر ايجاد گردد. سپس آن را آبياري نموده و در فصل زمستان نسبت به كشت مستقيم بذور پسته رقم بادامي ريز اقدام ميشود. لازم است كه بذور به مدت 12 ساعت قبل از كاشت خيسانده و با قارچ كچ مناسب ضدعفوني شوند. در يك طرف پشته گودالهايي با عمق 3-2 سانتيمتر و با فاصله 3-2 متر از يكديگر ايجاد و پس از قراردادن بذور در داخل هر گودال روي آن با ماسه پوشانده خواهد شد. در مناطقي كه داراي شرايط شوري خاك و آب هستند، عرض جويهاي كشت 1.5-1 متر و عمق آنها حدود 30-20 سانتيمتر در نظر گرفته و كشت بذور در وسط جوي انجام ميشود. لازم است محل كاشت بذر از سطح جوي حدود 5-10 سانتيمتر بالاتر باشد تا در هنگام آبياري، آب حدود 5 سانتيمتر روي بذر را بپوشاند. طول جويهاي كشت در اين روش بين 50-30 متر و فواصل رديفها حدود 8-6 متر درنظر گرفته ميشود. آبياري بسته به شرايط آب و هوايي و ميزان آب موجود، پس از سبزشدن بذور هر 15-10 روز يك بار انجام ميشود.
كاشت پسته در گلدان براي اين منظور از كيسه هاي پلاستيكي سياه به قطر 15-10 سانتيمتر و ارتفاع 30-25 سانتيمتر استفاده ميشود.
تركيب در خاك گلدان شامل ماسه شيرين + دو پنجم خاك زراعي + يک پنجم كود حيواني پوسيده (ترجيحا كود گاوي) ميباشد.
در اين روش ممكن است گلدانها به صورت آزاد در كنار يكديگر قرار گيرند يا به صورت كرتي درآيند. پس از خيساندن بذور موردنظر و ضدعفوني آنها، 2 عدد بذر در عمق 3-2 سانتيمتر خاك گلدان قرار گرفته و روي آن با ماسه يا خاك اره پوشانيده ميشود. زمان كاشت در گلدان اواخر زمستان و اوايل بهار ميباشد.
در صورت توليد نهال گلداني در شالي يا گلخانه، ميتوان در پاييز يا اوايل زمستان نيز اقدام به كاشت بذر نمود. از مزاياي اين روش بالابودن بازده توليد نهال، سهولت و عدم محدوديت زماني در امر جابجايي گلدان ميباشد.
كاشت پسته در خزانهدر اين روش از يك قطعه زمين به مساحت هاي 20*10 يا 30*20 متر استفاده مي شود. از آماده سازي زمين با افزودن كود حيواني پوسيده (20 تن در هكتار)، ماسه با رس (60 تن) و مقداري كود شيميايي (فسفات آمونوم به ميزان 400 كيلوگرم در هكتار) نسبت به املاح و تقويت زمين اقدام مي گردد. از اواسط اسفند تا اواسط فروردين ماه، بذر پسته ارقام بادامي ريز يا فزوني را به مدت 12 ساعت نيسانيده و ضدخوني ميكنند.
در قطعه مورد نظر رديفهايي به فواصل 30-20 سانتيمتر ايجاد و بذور روسي رديفها به فاصله 15-10 سانتيمتر ي و در عمق 3 سانتيمتر كشت ميشوند. آبياري نهالها ابتدا 10-7 روز يك مرتبه و بعد هر 12-10 روز يك مرتبه انجام ميشود.
نهالهاي توليدي در زمستان سال اول يا دوم به زمين لهبي منتقل ميشوند. در هنگام انتقال نهالها بايد دقت لازم در زمان بيرون آوردن آنها از زمين خزانه صورت گيرد تا از قطع شدن نوك ريشه اصلي و پوشش ريشه جلوگيري شود. در صورت عدم رعايت اين مسئله ممكن است ميزان تلفات به 40-30 درصد برسد.
ـ فاصله كاشت درختاندر اكثر باغهاي پسته به دليل عدم آگاهي باغداران، فواصل كاشت رعايت نشده و باغهايي با شكلهاي نامنظم و متراكم مشاهده ميگردد كه علاوه بر عدم رعايت اصول صحيح باغداري، مشكيات عمليات داشت و برداشت را دارد. به منظور جلوگيري از بروز اين مشكل، فاصله مناسب بين دو رديف 8-6 متر و روي رديف 4-3 متر توصيه ميشود.
ـ كشت مخلوطكاشت هر نوع گياه اعم از زراعي يا باغي در فاصله بين درختان را كشت مخلوط ميگويند. طول دوره نونهالي درختان پسته نسبتا طولاني ميباشد. بنابراين باغدار اقدام به كاشت گياهان مناسب در فاصله بين درختان پسته ميكند تا علاوه بر تامين بخشي از هزينه هاي توليد، سبب اصلاح و بهبود ساختمان خاك نيز شود. از گياهان زراعي مناسب و متداول در كشت مخلوط ميتوان گندم، جو، يونجه، چغندر، شلغم، ضداب و زعفران را نام برد. از گياهان باغي ميتوان انگور، انار، بادام، زردآلو و سيب را نام برد.
آبياريبسياري از باغداران به آبياري نهال پسته، پس از كاشت چندان اهميت نميدهند. آبياري نهال پسته بلافاصله پس از كاشت شروع شده و با دوره هاي حداكثر 7 روزه در سال اول ادامه مييابد. در سال دوم دور آبياري به مرور به 14 روز يك بار تبديل شده و در صورتي كه آب كافي در اختيار باشد تا زمان پيوند، نهال ها با همين دور آبياري ميشوند. ميزان آب داده شده در هر دور آبياري در سالهاي اول و دوم به علت عدم توسعه كامل ريشه بيشتر از نياز آبي گياه بوده كه عمده آن صرف آبشويي املاح و نفوذ عمقي ميشود. از سال سوم به بعد با توسعه ريشه مقدار آب آبياري به ميزان 4000 مترمكعب در هكتار در سال به روش غرقابي سنتي، مقدار قابل قبولي ميباشد.
تغذيهبه منظور تغذيه صحيح بهتر است نمونه خاك از محل كاشت تهيه و سپس بر اساس آن كودهاي لازم توصيه شود. دستورالعمل كلي براي اراضي كه خاك آنها از نظر تغذيه اي پايين تر از حد متوسط باشد، ميزان 300 گرم ازت خالص، 300 گرم P2O5 و 300 گرم K2O به اضافه 20 كيلوگرم كود حيواني پوسيده براي هر نهال قابل توصيه است. لازم به ذكر است كه مقادير فوق به ترتيب از 400 گرم اوره، 800 گرم فسفات آمونيوم و 600 گرم سولفات پتاسيم به دست ميآيد.
پيوند درختان پستهسه نوع روش پيوندزني در ايران مرسوم است:
1- پيوند لوله اي
2- پيوند شكمي
3- پيوند اسكنه اي
پيوند اسكنه اي و پيوند شكمي از قديم الايام در ايران كاربرد داشته كه به تدريج كنار گذاشته شده است. هم اكنون استفاده از پيوند لوله اي به دليل سادگي، سرعت عمليات و درصد بالاي جوش خوردن بين پايه با پيوندك رواج يافته و 99 درصد درختان پسته با استفاده از اين روش تكثير ميشوند. از آنجا كه درخت پسته از نوع درختان صمغ دار است، ايجاد هرگونه خراش در تنه يا در شاخه هاي آن موجب تراوش صمغ ميگردد كه در مجاورت هوا سفت ميشود. بنابراين در پيوند شكمي نهال پسته، شكاف افقي در پايين شكاف عمودي به شكل 1 زده ميشود (پيوند شكمي در درختان ميوه معمولا به شكل T است) تا صمغ مترشحه از شكاف افقي مانع رويش و رشد جوانه پيوندك شود.
ـ آماده سازي پايه، تهيه پيوندك و انجام عمل پيوندزني به منظور سهولت در عمل پيوند، نخست پايه مورد نظر انتخاب ميگردد. در اسفندماه نهالهاي 3-2 ساله پسته در زمين اصلي سويه برداري ميشوند.
پس از رشد جوانه هاي جانبي بر روي پايه سوبرداري شده بسته به نوع آرايش تنه درخت 1 تا 3 شاخه جانبي بر روي پايه اصلي نگهداري شده و ساير شاخه ها حذف ميشوند.
در پيوند لوله اي هم اندازه بودن قطر پايه و پيوندك ضروري است. به همين منظور ابتدا پايه و شاخه مناسب پيوندك انتخاب ميشود.
زمان مناسب براي پيوند نهالهاي پسته به طور عمده در اواخر ارديبهشت تا اوايل خرداد يعني هنگامي است كه درخت به راحتي پوست ميدهد و دماي هوا در حد معتدل قرار دارد.
براي تهيه پيوندك حدود 3-2 سانتيمتر بالاتر از جوانه، شاخه را قطع كرده سپس از 2 سانتيمتري زير جوانه با چاقوي پيوندزني پوست دور تا دور بريده ميشود. بعد با انگشت پوست برش خورده را به آرامي چرخانده تا پوست حاوي جوانه به راحتي و به طور كامل از چوب جدا شود.
پيوندك آماده شده به شكل استوانه اي حاوي جوانه ميباشد.
شاخه هاي جانبي نگهداري شده بر روي پايه نيز سربرداري شده و سپس به فاصله 3-2 سانتيمتر از بالا دورتادور شاخه برش داده ميشود و به روش تهيه پيوندك، پوست جدا ميشود.
پس از آماده شدن پايه و پيوندك، پيوندك را كه به شكل استوانه است داخل چوب پايه قرار داده و به آرامي به سمت پايين فرستاده تا در محل خود استقرار يابد.
نسبت درختان نر و مادهزمان گلدهي و طول دوره گلدهي ارقام مختلف بستگي به شرايط آب و هوايي هر منطقه دارد. انتخاب ارقام نر و ماده اي كه زمان گلدهي يكسان داشته باشند، تطابق زمان گلدهي ايجاد كرده و درصد موفقيت تشكيل ميوه را بالا ميبرد. با توجه به تجربيات و يافته هاي تحقيقاتي در ايستگاههاي تحقيقاتي پسته در مناطق مختلف دنيا نسبت 1:9 درختان نر و ماده در باغ توصيه ميشود كه در هنگام پيوند درختان و يا احداث باغ بايد مورد توجه قرار گيرد.
معمولا به منظور اطمينان از وجود گرده كافي در زمان گلدهي، در جهت عمود بر باد غالب منطقه يك رديف از مجموعه اي ازارقام نر زود گل، متوسط گل و ديرگل پيوند ميگردد تا بتواند حداكثر همپوشاني را با ارقام ماده موجود ايجاد نمايد.
عمليات بعد از پيوندپس از پيوند آبياري بايد منظم و به فواصل 14 روز يك بار انجام شود. جوانه ها و پاجوشهايي كه از زير محل پيوندك و بر روي پايه ايجاد ميشوند، قطع گردد.
هرس فرم درختان پسته هدف از انجام هرس فرم، ايجاد اسكلت قوي و محكم، شكل مناسب و موردنظر، تحريك رشد شاخه هاي مناسب براي ايجاد تاج متراكم و متوازن و افزايش ميزان رشد شاخه هاي نگهداري شده ميباشد. هرس فرم جامي و شلجمي جهت ايجاد شكل مناسب درختان پسته توصيه ميشود و مراحل اجراي آن به شرح ذيل است:
در سال اول پس از كاشت نهال در محل باغ عمليات پيوند بر روي نهالهاي كاشته شده انجام ميگيرد. در اولين فصل خواب عمليات سربرداري شاخه هاي پيوندي از ارتفاع 100-90 سانتيمتري انجام ميشود. در دومين فصل رشد، شاخه هاي جانبي اوليه ايجادشده از درختان سربرداري شده به عنوان اسكلت اوليه درخت انتخاب ميشوند. در دومين فصل خواب دربرداري شاخه هاي اوليه از ارتفاع 30-25 سانتيمتري صورت ميگيرد، در سومين فصل رشد عمليات حذف پاجوش و جلوگيري از رشد بيش از حد شاخه هاي جانبي انجام ميشود. در فصل خواب سال سوم سربرداري شاخه هاي ثانويه همانند سال دوم خواهد بود. در چهارمين فصل رشد، شاخه هاي موردنظر و پاجوشهاي اضافي حذف ميشوند. در فصل خواب سال چهارم فقط شاخه هاي باريك، بلند و آنهايي كه داراي رشد عمودي و باعث رقابت هستند، حذف ميشوند. در فصل خواب پنجم شكل و اسكلت موردنظر بايستي تكميل شده باشد. اگر هرس برخي از شاخه ها، اثر مثبتي روي تكميل شكل دارد، بايد سريعا انجام شود. متاسفانه در بيش از 90 درصد باغات پسته، هرس فرم انجام شده و درختان موجود به شيوه سنتي (درختچه اي) پرورش يافته اند.
1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :
از آنجا که پسته فواید زیادی دارد از قبیل:
1- پسته در مقايسه با ديگر آجيل ها، مقدار کمي کالري دارد. بدون کلسترول مي باشد و داراي مقدار کمي چربي اشباع مي باشد. چربي يک منبع انرژي مي باشد و کمک به جذب ويتامين هاي A, E, D و K مي کند. پس پسته از آن جايي که داراي چربي مي باشد، اين امر مهم را نيز انجام مي دهد.
2- يکي از بهترين منابع پروتئين گياهي مي باشد.
3- پسته از آنجايي که داراي مقدار زيادي چربي غيراشباع و پروتئين مي باشد، لذا نبايد بيشتر از 18 گرم در هفته مصرف شود.
4- پسته داراي مقدار زيادي فيبر مي باشد. فيبر به هضم مواد غذايي کمک مي کند، کلسترول و قند خون را تنظيم مي کند.
5- پسته در بين گروه آجيل ها، يکي از بهترين منابع پتاسيم مي باشد. پتاسيم 1 عدد پسته برابر پتاسيم 1 عدد پرتقال است. مقدار پتاسيم در 2 عدد پسته بيشتر از 1 عدد موز مي باشد. پتاسيم موجود در پسته، به تعادل مايعات بدن کمک مي کند، ضربان قلب را تنظيم مي کند و براي کاهش فشار خون نيز بسيار مفيد مي باشد.
6- همچنين داراي فسفر مي باشد و در ساخت استخوان ها و دندان ها شرکت مي کند، جلوي خستگي و ضعف را مي گيرد و براي تقويت عضلات بدن مفيد مي باشد.